Nederlands
English
Français
De tools in het omgaan met hechtingskwetsuren, waarvan sprake in dit artikel, zijn er om EFT-therapeuten uit te rusten voor de uitdagende taak om relaties te herstellen die gekwetst raakten door ontrouw en andere vertrouwensbreuken. De bijbehorende heftige emoties van kwaadheid, schaamte, rouw en angst kunnen ontmoedigend zijn voor de therapeut. Balancerend op een koord boven de afgrond van pijn en schaamte van de gekwetste partner en het schuldgevoel, het minimaliseren en de schaamte van de kwetsende partner, kan de therapeut erg onzeker raken om verkeerde stappen te zetten in het therapieproces.
De tools die gepresenteerd worden zijn de volgende:
- De kwetsuur expliciet benoemen van zodra ze zichtbaar wordt
- Ruimte creëren voor herstel door EFT 112 te volgen
- Vormgeven aan twee sleuteldialogen uit het Hechtingskwetsuur Herstel Model (Attachment Injury Resolution Model – AIRM)
Een hechtingskwetsuur – gedefinieerd als het falen van de ene partner om responsief te zijn voor de andere partner op een kwetsbaar moment – verbreekt het vertrouwen tussen intieme partners en herdefinieert onmiddellijk de veiligheid en betrouwbaarheid van de relatie. Zulk relatietrauma verbreekt de veronderstellingen van de gekwetste partner over voorspelbaarheid en betrouwbaarheid van de partner en over de eigen waarde en beminnelijkheid. Typische post-traumatische reacties zoals hyperalertheid, flashbacks en verdoving volgen. De complexe emoties van pijn – kwaadheid, verdriet, angst en schaamte – zijn overvloedig aanwezig.
1) De kwetsuur expliciet benoemen van zodra ze zichtbaar wordt
EFT-therapeuten zijn gericht op het reflecteren van processen in het huidige moment die zich ontrollen in relaties onder stress, om niet meegesleurd te worden door de inhoud. Wanneer het echter over hechtingskwetsuren gaat, moeten we de moed hebben om het verhaal van de kwetsuur binnen te stappen en het moment van het verbroken vertrouwen te benoemen. Dit kan nodig zijn lang voor we ons naar herstel bewegen.
a) Benoem de kwetsuur van zodra ze zichtbaar wordt en kader het gebroken vertrouwen door deze kwetsuur als deel van de huidige cirkel die herstel in de weg staat. In dit proces moeten we het wantrouwen valideren en het moment van bedrog benoemen. ‘Natuurlijk kan je je partner ‘nog niet’ vertrouwen – je vertrouwen werd vernietigd op de dag dat je jouw kankerdiagnose kreeg en je partner wegwandelde van jou. Ik ken de weg naar het heropbouwen van vertrouwen, maar eerst moeten we de cirkel die jullie blokkeert ontdekken en begrijpen om deze kwetsuur te kunnen helen.’
b) Stem af op je eigen aarzeling en die van het koppel om expliciet te spreken over het schokkende moment dat alles veranderde. Het expliciet benoemen van een kwetsuur en recht in de ‘scene’ stappen van het verbroken vertrouwen is vaak bedreigend voor zowel de gekwetste als de kwetsende partner. Therapeuten voelen dit vaak goed aan en voelen zich terughoudend om de details te bespreken. Gekwetste partners vrezen dat het niet zal helpen om de gebeurtenis die hun vertrouwen verbrak te bespreken – ze voelen aan dat spreken over de gebeurtenis hun partner defensief zal maken, doen verdwijnen in schaamte of de omvang van de gebeurtenis zal doen minimaliseren. Kwetsende partners vrezen vaak dat er geen oplossing is voor de enorme pijn die hun gedrag heeft veroorzaakt.
Interessant genoeg wordt deze terughoudendheid om moedig ‘de scene’ van de kwetsuur binnen te wandelen niet alleen door de gespannen partners gevoeld maar ook door de therapeut. ‘Wat als dit koppel nog meer in stress komt? Ze zijn nog niet gedëescaleerd; wat als de gekwetste partner uitbarst in kwaadheid of in tranen? Wat als de kwetsende partner in een spiraal van schaamte terechtkomt of defensief en met ergernis reageert?‘ Erken moedig dat het vertrouwen rond dit donkere moment zoek is en dat het niet zomaar teruggevonden kan worden. Benoem de schokkende gebeurtenis expliciet. Ga er nog niet direct in.
2) Ruimte creëren voor herstel door EFT 102 te volgen
EFT 112 legt ons uit dat de eerste voorwaarde om verbroken vertrouwen te herstellen het deëscaleren is van de negatieve interactiecirkel van het koppel. Als er een hechtingskwetsuur is moet de interactiecirkel die het koppel blokkeert om de kwetsuur te herstellen eerst ontdekt en gedeëscaleerd worden. Kwetsende parters die niet in staat zijn om te luisteren naar de woede, het verdriet en de angsten van de gekwetste partners zonder zelf getriggerd te worden, zijn niet in staat om responsief te reageren op de pijn van de andere. Gekwetste partners kunnen niet kwetsbaar hun pijn en angsten delen als ze herhaaldelijk emotioneel uit balans geslagen worden en gaan beschuldigen of zelf de pijn van de kwetsuur minimaliseren.
a) Deëscalatie van de interactiecirkel is noodzakelijk. Werk samen met de partners om de interpersoonlijke cues te identificeren die hen naar hun typische bewegingen zuigen in hun negatieve dans (bv de kwetsende partner ziet pijn op het gezicht van de partner en trekt zich terug, de gekwetste partner hoort een toon van ergernis bij de partner en begint een serie van aanhoudende vragen). In deëscalatie benoemt elke partner zijn of haar angst en ervaring die hen drijft tot de verwijderende dans (bv de kwetsende partner onthult angst om nooit meer betrouwenswaardig te kunnen worden in de ogen van zijn of haar partner; de gekwetste partner onthult de angst om niet meer geliefd of onwaardig te zijn in de ogen van de partner).
b) De gekwetste partner kan de meest aanklampende partner of de meest teruggetrokken partner zijn. Als de gekwetste partner de terugtrekker is, dan zal het AIRM deel zijn van herengageren van de terugtrekkende partner. Voordat gekwetste terugtrekkers assertief in de relatie kunnen stappen en vragen naar wat ze nodig hebben om zich terug te engageren, hebben ze het nodig om te kunnen vertellen over hoe het kwetsuur hun vertrouwen verbroken heeft en om met groeiende kwetsbaarheid, hun hechtingsangst, verlangens en noden te onthullen. Aan de andere kant, als de gekwetste partner de aanklamper is, dan zal het AIRM deel zijn van het verzachten van de aanklamper.
Zowel de deëscalatie als het herengageren van de terugtrekker zijn voorwaarden om te kunnen komen tot herstel. Een kwetsende partner die een terugtrekker is zou anders niet in staat zijn om op een betrokken empatische manier te reageren op een kwetsbare onthulling van pijn en noden van de gekwetste partner. Ze zouden meer dan waarschijnlijk getriggerd geraken in terugtrekken of defensie.
3) Vormgeven aan twee sleuteldialogen uit het Hechtingskwetsuur Herstel Model (Attachment Injury Resolution Model – AIRM)
Het AIRM-model van EFT is een uit 8 stappen bestaande fase 2 model met opdrachten voor de cliënt en de therapeut om verbroken verbindingen te helen.
Het stelt dat vergeving een interpersoonlijk proces is van groeiend kwetsbaar onthullen en reageren en dat de capaciteit heeft om de pijn te verzachten van een kwetsuur zodat de gekwetste partner zich opnieuw veilig voelt om zijn of haar leven in handen van de partner te leggen.
De therapeut structureert dialogen tussen partners die de sleutelelementen bevatten die geïdentificeerd zijn als fundamenteel voor het verzachten van de aanklamper en het herstel van de hechtingskwetsuur: de diepte van de emotionele ervaring en het (zelf-onthullend en afgestemd) reageren. Twee met zorg vormgegeven emotionele ontmoetingen in het AIRM zijn hieronder beschreven als AIRM-Tools.
a) De eerste AIRM-tool (deel van AIRM stap 4) is een vraag aan de kwetsende partner over hoe de kwetsuur kon plaatsvinden. Om als gekwetste partner in staat te zijn om vertrouwen weer op te bouwen is het nodig dat de kwetsende partner opnieuw vertrouwd en voorspelbaar wordt. Anders wordt de gekwetste partner achtergelaten met de twijfel ‘wie ben jij, en hoe heb je me dit kunnen aandoen?’
Het is stresserend voor de meeste therapeuten om aan de kwetsende partner te vragen hoe de kwetsuur kon plaatsvinden. Het is echter geruststellend als we eraan denken dat we deze vraag slechts stellen als het voldoende veilig is – nadat de cirkel gerelateerd aan de kwetsuur gedeëscaleerd is en de hechtingsbetekenis van de kwetsuur begrepen werd.
Wanneer de kwetsende partners de hechtingsbetekenis van de kwetsuur begrijpen, herkennen ze dat het net hun belang is voor hun partner en niet hun inadequaatheid die er toe doet. Ze begrijpen dat de schokkende gebeurtenis zo een grote impact kon hebben op hun partner en op het vermogen van de partner om te vertrouwen net omwille van hun belangrijkheid voor hen.
Therapeuten zouden kunnen vrezen dat ze schaamte opwekken bij de kwetsende partner door te vragen hoe ze deze pijnlijke gebeurtenis hebben kunnen laten plaatsvinden. Vergeving en het opbouwen van vertrouwen hebben het echter nodig dat de kwetsende partner ingaat op het ontstaan van de kwetsuur. Je partner horen zeggen ‘ik heb geen idee hoe ik dit heb kunnen doen, maar ik beloof dat het niet meer zal gebeuren’ helpt niet om gerust te stellen of vertrouwen opnieuw op te bouwen. Als kwetsende partners niet begrijpen hoe ze in staat waren om niet responsief te zijn tijdens diens partners kwetsbare moment in nood, dan kunnen ze niet opnieuw betrouwenswaardig worden. Wanneer de kwetsende partner echter riskeert om de ondraaglijke waarheid te vertellen, kan dat besef van hoe ze tot zo iets pijnlijk in staat waren hen terug geloofwaardig beginnen maken: ‘ik was zo gewend geraakt aan weggaan van jou als je depressief was en ik voelde me zo nutteloos, waardoor ik aangetrokken raakte tot de warmte van mijn collega die me zo bewonderde. Ik zette je op de tweede plaats.’
Met oprecht respect en benieuwdheid vraagt de therapeut de kwetsende partner ‘kan je iets vertellen over hoe je dit hebt kunnen doen – hoe kon je al je spaargeld uitgeven zonder het je partner te vertellen?’. Als de kwetsende partner antwoordt met ‘ik voelde me zo slecht over mijn carriere dat ik het niet aankon om toe te geven wat er aan het gebeuren was’ kalmeert de gekwetste partner enigszins, in voeling met ‘ok, dat is mijn man, ik ken hem, ik weet hoe hij zijn worstelingen verborgen houdt voor mij’. De therapeut valideert ‘het is alsof het jullie typische interactiecirkel is, niet? Als jij, de kwetsende partner, je slecht voelde, ging je niet naar haar. In plaats daarvan hield je het binnen en ‘passeerde’ je haar, niet?’ Of tegen een vrouw die een affaire had ‘kan je iets zeggen over hoe het was dat je je tot je beste vriend kon richten?’ Ze antwoordt ‘ik denk dat ik hem een slecht gevoel wou geven, hoewel dat verschrikkelijk klinkt’. ‘Natuurlijk’ denkt haar partner met een kleine zucht van opluchting en herkenning, ‘ik ken dit: ze doet wat ze kan om me te kwetsen, om mijn aandacht te krijgen. Het houdt steek.’ De therapeut valideert de bittere impact van deze cirkel die zo rigide werd dat ze voor het ultieme bedrog ging. Deze belangrijke tool creërt geen oplossing, maar is een noodzakelijk onderdeel van het herstelproces.
b) De tweede AIRM-tool is het vergevingsgesprek – de moeilijkheid van vergeving en opnieuw opbouwen van vertrouwen (AIRM stappen 5 en 6). De therapeut wandelt met het koppel op de smalle rand tussen schaamte en heropbouwen van vertrouwen. Terwijl de therapeut de onthullingen van pijn van de gekwetste partner faciliteert en versterkt, helpt de therapeut ook om de kwetsende partner voeling te laten krijgen met deze pijn en om zich te engageren in een emotioneel afgestemde verontschuldiging.
Een gekwetste partner onthult, ‘het ergste was dat ik zo zwak was en de baby had extra zorg nodig en hij stelde zijn familie voor ons… ik voelde me alsof één van ons beiden zou sterven… het was zo koud… alsof hij ons liet verdrinken!’
In een zachte trage stem herhaalt de therapeut het treffende beeld van de gekwetste partner, ‘ok… je voelde alsof hij je liet verdrinken – bang dat één van jullie zou sterven zonder hem. Hij liet je achter wanneer je hem zo hard nodig had. Je rekende op hem en hij liet je verdrinken in koud water wanneer hij naar zijn familie ging.
Met de hulp van de therapeut neemt ze het risico om te openen naar haar partner. ‘Elke dag voel ik de koude, de angst… ik zie je weglopen terwijl ik verdrink.’
Het versterken van de kwetsbare uitdrukkingen van de gekwetste partner kunnen de kwetsende partner helpen om de pijn van hun partner te voelen. Het kan ook schaamte en schuldgevoel triggeren. De ervaring van de kwetsende partner bevragend vraagt de therapeut ‘hoe voel je je tegenover haar als je hoort over de pijn in haar hart die zegt ‘je zou me laten verdrinken’?
De kwetsende partner antwoordt ‘het doet me pijn, ik voel me verantwoordelijk… ik voel me schuldig… ik liet haar achter wanneer ze me nodig had…wanneer ze aan het verdrinken was!’
De therapeut navigeert op de grens tussen schaamte en validatie van echte spijt met vriendelijkheid en warmte, ‘het doet je pijn wetende dat je haar alleen liet wanneer ze je nodig had… het voelt verschrikkelijk om te weten dat je haar effectief achter liet wanneer ze aan het verdrinken was… dat je haar alleen liet in een moment dat ze aan het smeken was om bij haar te blijven.’ Valideren en verhogen van spijt geeft de kwetsende partner genoeg waardigheid om empathie te voelen voor de gekwetste partner. De dialoog verder construerend vraagt de therapeut ‘kan je je naar haar richten en haar laten zien en horen wat vanbinnen bij jou gebeurt als je ziet hoe diep je gedrag haar elke dag blijft verpletteren en haar hart koud maakt?’
De kwetsende partner antwoordt met een krak in zijn stem ‘ik heb je verkeerd behandeld… het is hard om dat te doen tegenover iemand die je graag ziet en waar je zo veel om geeft. Ik heb je iets aangedaan. Ik liet je in de steek wanneer je me nodig had en het spijt me.’
Lachend en wenend tegelijk reikt de gekwetste partner haar hand uit en zegt zacht ‘ik zie zijn spijt. Ik zie dat hij begrijpt hoe verschrikkelijk het was voor mij. Ik wil niet dat hij hier zo zit te huilen, maar ik zie het en het is belangrijker voor mij dan al de rest.’
De therapeut reflecteert ‘belangrijker dan al het andere is dat je zijn berouw ziet. Je ziet dat hij je pijn proeft en dat raakt het pijnlijke verbroken vertrouwen in jou meer dan alles anders.’
Huilend antwoordt de gekwetste partner: ‘inderdaad…’
Om het vergevingsgesprek te integreren vat de therapeut samen ‘kijk wat jullie net deden! Jij nam het grote risico om in de ogen van je partner te kijken en hem te laten zien en horen welke pijn je elke dag voelt. Je was bang dat dit hem zou wegduwen. In de plaats daarvan zorgde jouw delen ervoor dat jij haar immense pijn kon voelen. Je nam het risico om je eigen spijt te voelen en tegelijk af te stemmen op haar pijn. Als antwoord deelde je hoe bewust je je bent dat je haar zwaar gekwetst hebt en dat het je zo spijt. De emotionele risico’s die jullie samen namen en het beantwoorden ervan brengt jullie dichter bij elkaar om de wonde te helen!’
Als de gekwetste partner kwetsbaar de kernpijn deelt en de kwetsende partner een afgestemde emotioneel geëngageerde verontschuldiging biedt, ervaart het koppel een krachtige correctieve emotionele ervaring. Voor de gekwetste partner, belangrijker dan de kwetsende partners exacte woorden, is het kunnen zien op het gezicht van de partner dat hun eigen pijn door hem of haar gevoeld wordt. Voor de kwetsende partner is het herstellen datgene wat hem uit de schaamte haalt en uit de impuls om zich te verbergen. De helende gebeurtenis start nieuwe cirkels van vergeving en verbinding en partners betreden een spannend nieuw terrein van hoop en verbinding.
Oorspronkelijke tekst: Attachment Injuries: Walking the Tightrope Toward Safety (Iceeft Newsletter 43rd Issue Fall 2019)
Lorrie Brubacher, EFT Therapist, Supervisor and Trainer
Vertaald door Katrien Lagrou voor EFT-Belgium
