Schaamte is een universele basisemotie, we herkennen ze allemaal. Onderzoek bevestigt dat de emotie schaamte vier actietendensen heeft: het zelf neerhalen, de ander neerhalen, terugtrekken en afsluiten van het gevoel. Dat maakt het begrijpelijk dat (ditzelfde onderzoek aangeeft dat) schaamte een grote factor is in psychisch lijden. Soms – niet altijd – verbonden met trauma. Altijd verbonden met niet gezien worden en een negatief zelfbeeld doordrongen van gevoelens van falen en geen liefde waarde te zijn. Schaamte bevestigt onze menselijke basisbehoefte aan verbinding. Ik wil graag in een relatie zijn met jou, daarom verberg ik een deel van mij om me te beschermen tegen de mogelijkheid dat ik niet langer de moeite waard zou zijn voor jou.
Als EFT therapeuten weten we dat alle emoties zowel intrapsychisch als interactioneel te begrijpen zijn. Dit toont ons de weg in hoe we therapeutisch werken met schaamte. Hoe kunnen we schaamte (h)erkennen in de therapiekamer, bij onze cliënten en bij onszelf? Wat doen we dan best, wanneer en waarom? Wat is de psychologica van schaamte? Dat is de focus van deze studiedag, waarin verschillende lezingen en ervaringsgerichte workshops aan bod zullen komen.
Gianina Frediani staat stil bij de rol van empathie. Wanneer is empathie ontschamend en kan deze ook beschamend zijn? Karin Wagenaar staat stil bij de rol van schaamte bij zowel de therapeut als de supervisor en onderzoekt de informatie die in de schaamte verborgen zit. Mieke Hoste bezoekt de plek van schaamte in koppels waar er minstens een partner is die vecht met verslaving. Jef Slootmaeckers staat tenslotte stil bij hoe empathie met het zelf eerst voorbij de schaamte moet raken om de ander aan te voelen, ook in geweldkoppels.
Schrijf je nu in voor het congres “schaamte” op 30 september 2022
Voormiddag |
|
09u00 – 09u30 | Welkom |
09u30 – 09u45 | Introductie – Lieven Migerode |
09u45 – 10u15 | Wanneer verlangen naar onzichtbaarheid de enige manier lijkt om de liefde in stand te houden. De dialectiek tussen gezien en niet gezien willen worden bij schaamte – Gianina Frediani |
10u15 – 10u45 | Schaamte bij de therapeut – Karin Wagenaar |
10u45 – 11u45 | Pauze |
11u15 – 11u45 | Shame on you! Schaamte woont in de onderbuik van een verslaving – Mieke Hoste |
11u45 – 12u15 | Omarmde schaamte. Hoe empathie met het zelf een voorwaarde is tot empathie met de andere – Jef Slootmaeckers |
12u15 – 13u30 | Lunch |
Namiddag |
|
13u30 – 14u45 | Workshop 1 naar keuze |
14u45 – 15u15 | Pauze |
15u15 – 16u30 | Workshop 2 naar keuze |
16u30 – 17u30 | Receptie + animatie |
Lezing 1: Wanneer verlangen naar onzichtbaarheid de enige manier lijkt om de liefde in stand te houden. De dialectiek tussen gezien en niet gezien willen worden bij schaamte. – Gianina Frediani
Kun je proberen om mij niet zoveel te zien?
Maar ik wil je zien.
Toch wil ik liever dat je meer moeite doet om me niet te zien.
Maar wat ik zie, zie ik graag.
Net daarom, zodat je me nog zult willen blijven zien.
Maar ik zeg toch dat ik je wil zien.
Nee, je begrijpt me niet.
Ik ben bang dat als je te veel van me ziet,
je mij niet meer zal willen zien.
Dus je wilt dat ik je wil zien
en daarom mag ik je niet volledig zien?
Exact.
De vraag om niet (te veel) gezien te willen worden voelt onnatuurlijk. We verlangen er immers allemaal naar om graag gezien te worden en dat impliceert dat we ons ‘laten zien’. Onszelf laten zien aan een dierbare andere is vaak spannend, maar meestal niet onoverkomelijk. In de literatuur wordt echter uitgebreid beschreven hoe mensen die schaamte ervaren net verlangen om zo min mogelijk gezien te worden. Natuurlijk betekent dit niet dat deze mensen geen verlangen hebben naar verbinding en acceptatie, maar wat betekent het verlangen naar onzichtbaarheid dan wel binnen het hechtingskader? Hoe kunnen we de dialectiek tussen gezien en niet gezien willen worden begrijpen? En hoe ziet deze dialectiek eruit binnen een partnerrelatie waarbij de ene partner verlangt om de andere te mogen zien en de schaamte-ervarende partner angstig wordt van dat ‘gezien worden’?
Deze vragen zullen de focus vormen van de lezing. Gianina Frediani zal ons meenemen in de complexe intra- en interpersoonlijke dynamieken die kunnen ontstaan rond het verlangen om onzichtbaar te zijn. Ze zal daarbij het idee onderbouwen dat het verlangen om onzichtbaar te zijn verweven is met het verlangen om de liefde in stand te houden.
Lezing 2: Schaamte bij de therapeut – Karin Wagenaar
In het aanleren van een nieuw model is er vaak een disconnect tussen het brein en het present kunnen zijn bij de cliënt. Therapeuten vinden dat een schaamtevolle ervaring, ze kennen zichzelf zo niet. Hun jarenlange ervaring in het vak lijkt even niet meer mee te doen. Ze voelen zich hulpeloos en incompetent. Dit is een noodzakelijke stap in groei.
Het niet herkennen van zichzelf en het geen contact hebben met de eigen vaardigheden voelt als falen. Dit speelt ook bij de supervisor die tracht een therapeut het vak bij te brengen. Als alles wat je aandraagt op dichte grond valt, ontstaat bij de supervisor ook een gevoel van schaamte. Incompetentie om de juiste toon te treffen, de ander te bereiken en van waarde te zijn voor die ander. In deze lezing onderzoek ik wat er nodig is om schaamte als bron van informatie te gebruiken en het stagnerende proces op gang te helpen.
Lezing 3: Shame on you! Schaamte woont in de onderbuik van een verslaving- Mieke Hoste
Het gebruik van alcohol, gamen, een gokje wagen passen maatschappelijk in het kader van manieren om jezelf te reguleren. Toch wordt daarbij sterk gedrukt op de zelfbeheersing. Het is helemaal goed om even wat porno te kijken na een lange werkdag, maar niet de ganse dag door. Het is gezellig als jij drie glazen wijn nodig hebt om losjes op de dansvloer te gaan staan, maar je drinkt toch niet alleen thuis verder om dan door je vrouw bewusteloos gevonden te worden in de keuken?
Jezelf niet kunnen begrenzen in zelf-regulatie wordt “beschaamd”. We overschatten hier echter ons menselijk kunnen en onze nood naar herhaaldelijke troost en geruststelling.
Er zijn veel emoties die het toneel van een EFIT- EFCT- EFFT therapie beklimmen. Vrijwel altijd komt schaamte opduiken, zowel bij de verslaafde persoon zelf als diens omgeving. Het zit in de onderbuik van de verslaving.
Het is de schaamte die de duur van het probleem in stand houdt. De schaamte voedt zich door zichzelf niet in de hand te hebben, niet te kunnen kiezen voor geliefden in plaats van voor het middel, te zijn geworden als de eigen ouder. Het is de schaamte die iemand nog meer doet wegtrekken van interpersoonlijk contact, ‘het is toch allemaal om zeep’. Het is door de schaamte dat men de omvang van de verslaving kleiner maakt en de duur van het probleem verlengt.
Het is de schaamte die de reflectie doet schuwen, van de spiegel tot de eerlijke vriend die zijn bezorgdheden wil delen.
Lezing 4: Omarmde schaamte. Hoe empathie met het zelf een voorwaarde is tot empathie met de andere. – Jef Slootmaeckers
Soms verwachten we dat cliënten automatisch empathisch zullen reageren wanneer ze de kwetsbare kant van de andere partner zien. Of verwachten we bijvoorbeeld van ouders dat ze betrokken en zorgzaam reageren wanneer hun kind zijn hechtingsnood helder weet te verwoorden. Ervaring leert ons dat dit niet altijd het geval is. Dan raken we teleurgesteld in onze clienten of onszelf of gaan we twijfelen of we er wel goed aan doen mensen verder aan te moedigen kwetsbaar te zijn.
In deze lezing neemt Jef Slootmaeckers ons mee in de overtuiging dat we cliënten op zulke momenten eerst moeten helpen empatisch te zijn met zichzelf voor we van hen kunnen verwachten dat ze empathisch zullen reageren op de anderen. Vasthoudend aan het model van gehechtheid blijkt immers dat het vermogen om empathisch te zijn met anderen zelden afwezig is, maar eerder verborgen zit achter een wolk van schaamte.
Schrijf je nu in voor het congres “schaamte” op 30 september 2022
Bij de start van het congres kan je als deelnemer twee workshops kiezen.
Workshop 1: Wanneer elke stap richting verbinding een trigger kan vormen voor de schaamte – Gianina Frediani
De meest krachtige manier om voorbij schaamte te raken is verbinding met een liefdevolle andere. Die verbinding helpen creëren wanneer een partner intense gevoelens van schaamte ervaart is voor de therapeut vaak niet eenvoudig. Enerzijds is er het verlangen van beide partners naar een diepere verbinding en anderzijds is er de angst van de schaamte-ervarende partner dat wanneer hij of zij zichzelf ‘naakt’ toont, de liefde van de ander zal ophouden. Deze dubbelheid plaatst de schaamte-ervarende partner vaak in een onmogelijke positie waarbij elke stap richting verbinding een ambivalentie met zich mee brengt waar hij of zij moeilijk over kan spreken. Spreken over de schaamte impliceert zichzelf ‘ontbloten’ en het is net dat proces van ontbloten dat overweldigend kan zijn en een terugtrekrespons kan oproepen. Voor de toenadering-zoekende partner leiden deze dubbele en vermijdende signalen op hun beurt tot eigen verwarring, onzekerheid en angst. In sessies zien we dan complexe dynamieken waarbij elke stap richting verbinding een trigger kan vormen voor de schaamte. De therapeut komt dan snel terecht in sessies vol paradoxen en onverwachte reacties. Deze workshop biedt specifieke inzichten, theorie en methoden die de therapeut kunnen helpen om de complexiteit in sessies te begrijpen en te hanteren.
Workshop 2: Als de therapeut schaamte in de ogen kijkt: groeien naar meer authentieke aanwezigheid in de therapeutische relatie – Katrien Lagrou
In deze ervaringsgerichte workshop onderzoeken we hoe een compassievolle verbinding met onze eigen schaamte onze authenticiteit kan vergroten en ons contact met onze cliënten kan verdiepen.
Schaamte ervaren is pijnlijk en beangstigend, zowel voor het koppel als voor de therapeut. Hoe kijken we onze eigen schaamte in de ogen? Wat worden we daarbij zelf gewaar? Die ervaring binnengaan en contact maken met de door schaamte verborgen gevoelens van verdriet en rouw is een kwetsbaar proces dat veel veiligheid vraagt. Het is de ervaring van een belangrijke authentieke ander die er voor ons is en door wie we ons helemaal geaccepteerd voelen, die helend is voor schaamte – ‘Kan ik voelen dat ik niet abnormaal ben, dat ik in deze ervaring verbonden ben met jou en alle mensen?’.
Authentiek zijn daagt ons als therapeuten uit in de relatie met onszelf en maakt ons tegelijk kwetsbaar in de relatie met anderen. Als we toegang krijgen tot onze eigen ervaringen met schaamte, zonder dat ze ons overspoelen of uit balans brengen, kunnen ze een belangrijke lijfelijke bron van wijsheid worden. We kunnen dan beter resoneren met de ervaring van schaamte als universele menselijke ervaring en koppels of individuen er compassievol en accepterend in begeleiden. Op die manier verstevigt onze authenticiteit de therapeutische relatie en kan ze een instrument worden om nieuwe en helende ervaringen voor anderen mogelijk te maken.
Can we know our darkness well enough that we can sit in the dark with others? (Pema Chödrön)
Workshop 3: Schaamte, een belangrijke acteur van het toneelgezelschap: hoe schaamte ons richting geeft in de verslavingswereld – Mieke Hoste
In deze workshop dompelt Mieke je onder in de belevingswereld rond verslaving aan de hand van eigen videomateriaal en ervaringsoefeningen. Het is belangrijk om de complexe opbouw van een verslaving te begrijpen om de schaamte op een gepaste manier te benaderen. Het EFT-model biedt door zijn accepterende en validerende houding de ideale ruimte om een verslaving uit de schaamtehoek te halen. We creëren door het gebruik van de EFT-tango een kloppend verhaal waarbij het verslavingsgedrag een actietendens is die deel uitmaakt van de negatieve interactiecirkel tussen de verslaafde persoon en een betekenisvolle ander. Hierdoor verbreden de interpersoonlijke verhaallijnen en kan er voorzichtig een blik op zichzelf en de ander geworpen worden die buiten de grenzen van schaamte reiken.
Workshop 4: Wat schaamte ons niet durft te vragen: ‘Zeg me dat ik ok ben en probeer me niet te veranderen’ – Jef Slootmaeckers
Cliënten komen met hulpvragen als: ‘Ik wil niet meer zo kwaad zijn op hem. Ik wil niet meer zo neerslachtig en negatief in het leven staan. Ik wil niet meer vreemd gaan. Ik wil niet meer agressief zijn.’
Het lijkt een duidelijke richting aan te geven voor de therapie en de veranderwens of de hoop lijkt duidelijk. Het zijn vragen waar we ons als therapeut graag mee verbinden. Wanneer we naar deze vragen kijken door de bril van schaamte wordt echter duidelijk dat we best niet al te snel meegaan in deze veranderwens, omdat we riskeren de onderliggende schaamte te vergroten. Dit leidt dan later in het proces mogelijk tot stagnatie van de therapie.
In deze workshop neemt Jef Slootmaeckers ons mee in de manier waarop we als therapeuten en hulpverleners soms onbedoeld schaamte vergroten door ons te verbinden met de wens tot verandering waar cliënten mee binnenkomen. Aan de hand van een videofragment bespreken en oefenen we de paradoxale houding die we als therapeut best innemen wanneer we werken met schaamte. Net wanneer schaamte voelt dat het niet hoeft te veranderen, zal het ten gronde verandering toelaten.
Schrijf je nu in voor het congres “schaamte” op 30 september 2022
Lieven Migerode
Lieven Migerode (°1957) is klinisch psycholoog, relatie en gezinstherapeut en erkend EFT supervisor en trainer (ICEEFT). Hij is voorzitter en oprichter van EFT België vzw.
Lieven bouwde meer dan 40 jaar ervaring op als relatietherapeut, supervisor en opleider, oa. bij Context, postgraduaat relatie- en gezinstherapie UPCKULeuven.
Lieven geeft training en publiceert sinds jaren in binnen- en buitenland over liefde, relatietherapie, seksualiteit en de plaats van relatie- en gezinstherapie in psychologische zorg. Hij is auteur van het boek Ik zie u graag. Samen met Jef Slootmaeckers schreef hij het boek Partnergeweld en Emotionally Focused Therapy. Vechten voor de Liefde.
Jef Slootmaeckers
Jef Slootmaeckers (°1984) is maatschappelijk assistent, contextueel systeemtherapeut en erkend EFT-supervisor en trainer (ICEEFT).
Jef heeft een klinische praktijk in Gent voor EFT-therapie en supervisie. Voor EFT-België geeft hij supervisie en training aan diverse (internationale) groepen en teams van therapeuten en hulpverleners.
Jef publiceerde artikels in binnen en buitenland over partnergeweld. Hij schreef samen met Lieven Migerode het boek: Partnergeweld en Emotionally Focused Therapy. Vechten voor de liefde.
Katrien Lagrou
Katrien Lagrou is klinisch psycholoog, contextueel systeemtherapeut, erkend EFT-supervisor (ICEEFT) en erkend supervisor en opleider in de systeemtherapie (BVRGS).
Katrien werkt als relatie- en familietherapeut voor UPCKULeuven en heeft een privépraktijk voor EFT-therapie en supervisie – Huis voor Relatietherapie.
Voor EFT-België begeleidt ze Houd Me Vast-groepen en opleidingen voor hulpverleners en therapeuten. Katrien heeft een specifieke interesse voor de persoon van de therapeut en het ontwikkelen van zelfcompassie. De afgelopen jaren nam ze verschillende opleidingsinitiatieven rond dit thema.
Karin Wagenaar
Karin Wagenaar, is klinisch psycholoog, erkend psychotherapeut en erkend EFT-supervisor en trainer (ICEEFT).
Zij geeft EFT-trainingen vanuit de Stichting EFT Nederland. Karin verzorgt ook geregeld voordrachten en workshops over EFT in het buitenland o.a. in België, de UK, Hongarije en IJsland.
Zij schreef een succesvol boek: Relaties hoe doe je dat? uitgegeven bij Van Duuren.
Karin Wagenaar is bovendien Certified Therapist, Supervisor en Trainer in Emotionally Focused Therapy (EFT), aangesloten bij ICEEFT (het International Centre for Excellence in EFT) te Ottawa, en voorzitter van de Stichting EFT-NL.
Karin vervolledigde ook een training in sensorimotor therapy (P.Ogden) en heeft vele jaren ervaring in het werken in een kliniek voor persoonlijkheidsstoornissen.
Mieke Hoste
Mieke Hoste (°1980) is klinisch psychologe, systeemtherapeute en erkend EFT- supervisor (ICEEFT).
Mieke heeft een klinische praktijk in Aalter voor therapie en supervisie. Ze is erkend opleider in vzw Rapunzel te Diest en is het diensthoofd psychologie in AZ Damiaan Oostende.
Mieke bekwaamde zich diverse jaren in het ervaringsgericht werken met groepen en koppels. EFT vormt daarin de rode draad. Ze schreef diverse bijdragen en artikels rond haar werk en specialiseerde zich onder meer in EFT en verslaving.
Gianina Frediani
Gianina Frediani (°1990) is klinisch psychologe, erkend relatie- en gezinstherapeute en erkend EFT therapeute.
Ze is als clinicus werkzaam binnen Praxis P (het praktijkcentrum van de KU Leuven) en werkt daarnaast ook aan de KU Leuven aan een doctoraat rond existentiële empathie.
Ze verdiepte zich de voorbije jaren in EFT en schaamte en zocht naar manieren om de dialectiek tussen gezien en niet gezien willen worden te benaderen vanuit gehechtheid. Met reeds enkele wetenschappelijke publicaties op haar naam, werkt ze nu samen met Lieven Migerode aan een nieuw artikel met betrekking tot EFT en schaamte.
Schrijf je nu in voor het congres “schaamte” op 30 september 2022